TP.HCM tư duy lại toàn bộ mô hình quản trị, lấy chuyển đổi xanh làm cốt lõi

Tại Diễn đàn "Chuyển đổi xanh và Ngày hội tái chế 2025" do Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao vừa tổ chức, lãnh đạo TP HCM cũng đề nghị các sở, ngành cần tư duy "vượt khung" bằng sự linh hoạt, mạnh dạn đổi mới cách làm, tận dụng công nghệ, tăng chuyển đổi số để tham mưu tháo gỡ các điểm nghẽn về cơ chế, chính sách nhằm giải phóng nguồn lực xã hội cho đầu tư xanh, đặc biệt là các dự án năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn.

Cần định khái niệm phát triển trong bối cảnh mới. Tác động ngày càng cực đoan của biến đổi khí hậu đã thành hiện thực. Sự định hình lại các chuỗi cung ứng toàn cầu, nơi các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) đang trở thành "giấy thông hành" bắt buộc.

Trong cạnh tranh địa chính trị - kinh tế, năng lực không chỉ đo bằng tăng trưởng mà còn bằng sức chống chịu và khả năng đổi mới sáng tạo. Ngoài ra, TP HCM mở rộng với trung tâm sản xuất công nghiệp tại Bình Dương cũ, năng lượng tại Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, rất cần chuyển đổi xanh.

Theo đó, chuyển đổi xanh chính là chiến lược để đảm bảo an ninh kinh tế, đảm bảo thu hút đầu tư, thu hút đơn hàng xuất khẩu, tiền đề đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh và duy trì vị thế đầu tàu kinh tế.

Theo Đề án Chuyển đổi xanh, địa phương tập trung 5 trụ cột: công nghiệp xanh, công nghệ cao; nông nghiệp sinh thái; năng lượng sạch; đô thị xanh, hạ tầng bền vững và bảo vệ đa dạng sinh học, thích ứng biến đổi khí hậu.

Địa phương đang định hình tư duy hành động mang tính tổng thể, từ hạ tầng đến công nghiệp. Theo đó, hạ tầng chuyển từ "xây dựng" sang "kiến tạo hệ sinh thái thông minh và bền vững". Trong chuyển đổi giao thông xanh, tuyến metro số 1 là xương sống mạng lưới giao thông công cộng đa phương thức, kết nối xe buýt điện, giao thông thủy và các giải pháp di chuyển cá nhân thân thiện môi trường.

Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Văn Được khuyến nghị với công nghiệp, tập trung "thu hút vốn công nghệ cao và bền vững". Bên cạnh đó là tư duy tuần hoàn, xem rác thải là tài nguyên. Việc phân loại tại nguồn, thúc đẩy tái sử dụng và xây dựng các nhà máy đốt rác phát điện không chỉ xử lý ô nhiễm mà còn tạo ra năng lượng sạch. "Kế hoạch hình thành trung tâm tái chế pin xe điện là bước đi tiên phong, biến TP HCM thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng công nghiệp tái chế toàn cầu", ông Được cho biết thêm.

Doanh nghiệp phải là lực lượng tiên phong chuyển đổi xanh, xem việc tuân thủ các quy định về môi trường, tiêu chuẩn xanh là cơ hội đổi mới sản phẩm, chinh phục thị trường và nâng tầm thương hiệu. "Chính quyền cam kết sát cánh cùng doanh nghiệp trên hành trình này và luôn xem doanh nghiệp là nguồn lực, động lực của sự phát triển", chủ tịch thành phố khẳng định.

Theo các chuyên gia tại diễn đàn, mức độ nhận thức về chuyển đổi xanh của doanh nghiệp đã cải thiện nhưng còn những hạn chế trong hành động. Khảo sát do HIDS cho biết đa phần đơn vị được hỏi biết nhiều hoạt động tái chế, sản xuất và tiêu dùng bền vững nhưng không rõ các chính sách, thông tin về mua sắm công xanh, tài chính xanh và các ưu đãi khác về thực hành bền vững.

Thành phố đối mặt với ngập lụt, ô nhiễm không khí và áp lực hạ tầng. Khi siêu đô thị hình thành, việc đồng bộ chính sách, quản trị liên vùng và cân bằng phát triển bền vững càng cấp thiết. Theo ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM (HIDS): "Thành phố phải tư duy lại toàn bộ mô hình quản trị phát triển, trong đó chuyển đổi xanh là một nội dung cốt lõi. Hiện, nhận thức của doanh nghiệp về chuyển đổi xanh chuyển biến, nhưng cần tiếp tục cải thiện. Sự chung tay của khối kinh tế tư nhân chính là chìa khóa để mở ra cánh cửa tương lai phát triển bền vững, thịnh vượng và xanh cho TP HCM".

Bà Phạm Minh Hương, Giám đốc Dịch vụ Phát triển bền vững Deloitte Việt Nam dẫn các nghiên cứu gần đây cho biết 80% doanh nghiệp Việt Nam đã từng nghe và có ý định triển khai phát triển bền vững nhưng còn khoảng cách lớn đến hành động, do rào cản về chi phí, nhân lực và độ sẵn sàng chi trả của người tiêu dùng.

Theo bà Hương, khi nguồn lực hạn chế, doanh nghiệp cần xác định lộ trình và mức độ ưu tiên khác nhau, tùy theo đặc thù ngành nghề. Ví dụ, doanh nghiệp sản xuất tiêu thụ năng lượng lớn tập trung giảm phát thải, doanh nghiệp dùng nhiều bao bì chú ý vào tái chế. Với các dự án bền vững có khả năng huy động tài chính, doanh nghiệp nên tiến hành quy trình đo lường tác động để tìm cơ hội tiếp cận các nguồn vốn như khoản vay hoặc trái phiếu liên kết bền vững.

Ông Nguyễn Huy, Tổng giám đốc ngành Đảm bảo kinh doanh và Dịch vụ thực phẩm khu vực Việt Nam và Campuchia Tập đoàn Intertek khuyến nghị doanh nghiệp xây dựng hệ thống quản lý, quy trình, biểu mẫu để thu thập dữ liệu về các hoạt động phát triển bền vững một cách chính xác. Đồng thời, doanh nghiệp đi từ tuân thủ các quy định đến đạt được các tiêu chuẩn xanh, bền vững trong ngành của mình.

"Việc đáp ứng được các tiêu chuẩn giúp doanh nghiệp thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng và gần như không thể thay thế, tránh việc chỉ được chọn vì chi phí nhân công thấp", ông Huy nói. Ông khuyến nghị hình thành các liên minh sản xuất bền vững để trao đổi thông tin, chia sẻ công nghệ mới.

Hiện Việt Nam đã có Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam) và gần đây là Hội Doanh nghiệp Xanh TP HCM (HGBA) mới thành lập tháng 4/2025 với khoảng 150 thành viên. Phó Chủ tịch HGBA Nguyễn Chánh Phương nói chuyển đổi xanh là vấn đề lớn, liên quan đến nhà nước, doanh nghiệp, người dân và các nhà khoa học. "Trong bối cảnh hiện tại, các doanh nghiệp nên đi cùng nhau để đạt mục tiêu xanh, vì việc đi một mình sẽ rất khó", ông nói.