TPBank và hàng loạt công ty vàng lớn vi phạm nguyên tắc quản trị kế toán và kiểm toán căn bản

Sáu tổ chức gồm bốn công ty vàng và hai ngân hàng thương mại bị xử phạt hành chính với tổng số tiền hàng chục tỷ đồng. Điểm chung giữa các sai phạm này chính là sự xem nhẹ quy định pháp luật về kế toán, kiểm toán, thương mại điện tử và phòng chống rửa tiền.

Tại Công ty Vàng bạc đá quý Doji – một trong những thương hiệu vàng lớn nhất cả nước bị xử phạt 1,3 tỷ đồng, các vi phạm trải rộng từ không chấp hành chế độ báo cáo kinh doanh vàng miếng, lập chứng từ xuất – nhập kho sai mẫu, đến triển khai các hoạt động giữ hộ vàng, vay vàng và giao dịch điện tử khi chưa được cơ quan chức năng cấp phép.

Điều đáng nói, nhiều giao dịch của Doji còn bị phát hiện bán vàng với giá cao hơn niêm yết, sử dụng ứng dụng Egold và website để kinh doanh vàng mà không đăng ký thương mại điện tử hợp lệ. Một loạt cá nhân bán vàng nguyên liệu với số lượng bất thường cho Doji cũng bị nghi ngờ là hình thức che giấu nguồn gốc vàng và trốn thuế. Từ kết quả thanh tra, NHNN đã chuyển thông tin sang Bộ Công an để tiếp tục điều tra.

Tình trạng tương tự diễn ra tại Công ty TNHH MTV Vàng bạc đá quý Sài Gòn - SJC, một trong những thương hiệu vàng lớn nhất cả nước, với mức xử phạt lên đến 2,14 tỷ đồng. Kết luận thanh tra hé lộ một vấn đề nghiêm trọng khác: Quyết định giá mua – bán vàng được giao hoàn toàn cho Tổng giám đốc mà không có quy trình nội bộ cụ thể, không có các chỉ tiêu định lượng làm căn cứ, cũng không có sự phân tách trách nhiệm giữa các bộ phận chuyên môn.

Điều này không chỉ đặt SJC vào nguy cơ sai lệch trong quản lý tài chính mà còn tiềm ẩn tác động lớn đến thị trường vàng trong nước, khi công ty chiếm thị phần rất lớn. Việc một cá nhân tự quyết định giá trong một hệ thống thiếu cơ chế giám sát nội bộ rõ ràng là minh chứng điển hình cho việc vi phạm các nguyên tắc quản trị kế toán và kiểm toán căn bản.

Bảo Tín Minh Châu là đơn vị chịu mức phạt cao nhất 2,6 tỷ đồng chủ yếu do vi phạm các quy định trong hoạt động kinh doanh trên nền tảng số. Từ việc không công khai quy trình vận chuyển, giao nhận đến thiếu chính sách bảo mật thông tin cá nhân khách hàng, công ty này cho thấy sự thiếu chuẩn bị căn cơ khi bước vào lĩnh vực thương mại điện tử.

Điều đáng nói là những lỗi này không chỉ vi phạm luật Thương mại điện tử, mà còn là dấu hiệu của sự yếu kém trong hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro. Trong thời đại chuyển đổi số, việc không tuân thủ các yêu cầu về bảo vệ dữ liệu và minh bạch thông tin không chỉ khiến doanh nghiệp bị phạt, mà còn làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng – yếu tố sống còn đối với các nền tảng số.

Trong khi đó, tại PNJ – thương hiệu vàng nổi tiếng trong mảng trang sức bị phạt 1,34 tỷ đồng, bị phát hiện vi phạm trong ghi nhãn hàng hóa, lập báo cáo hoạt động kinh doanh vàng miếng và đặc biệt là có dấu hiệu trốn thuế. Đồng thời, công ty này cũng không tuân thủ quy định phòng chống rửa tiền, một lỗi đặc biệt nghiêm trọng đối với doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng có giá trị cao và dễ bị lợi dụng cho các hoạt động tài chính phi pháp.

Không chỉ các doanh nghiệp vàng, lĩnh vực ngân hàng cũng không thoát khỏi danh sách bị thanh tra xử phạt. Ngân hàng TPBank bị kết luận vi phạm trong việc giữ hộ vàng miếng của khách hàng khi không niêm phong, không ghi số series, và không tuân thủ đúng quy trình nội bộ đã ban hành. Đáng chú ý, nhiều khách hàng thực hiện mua – bán vàng miếng với ngân hàng nhiều lần mỗi ngày, giao dịch lên tới hàng nghìn tỉ đồng mỗi năm, cho thấy dấu hiệu hoạt động kinh doanh ẩn dưới danh nghĩa cá nhân.

Dù pháp luật không cấm cá nhân mua bán vàng miếng, nhưng việc xác định đây là hoạt động kinh doanh nhằm tìm kiếm lợi nhuận có thể khiến cá nhân phải kê khai và nộp thuế thu nhập cá nhân, một khía cạnh thuộc quản lý của Bộ Tài chính và đang tiếp tục được làm rõ.

Việc thiếu kiểm soát này không chỉ gây rủi ro cho ngân hàng trong trường hợp tranh chấp, mà còn đặt dấu hỏi về khả năng đảm bảo tính minh bạch của các giao dịch – điều căn bản trong hoạt động kiểm toán ngân hàng.

Tổng mức xử phạt hàng chục tỷ đồng dành cho các doanh nghiệp và tổ chức tài chính không chỉ đơn thuần là hình thức chế tài hành chính. Đằng sau những con số này là chuỗi cảnh báo cho toàn bộ thị trường: Việc không tuân thủ các quy định về kế toán, kiểm toán, báo cáo tài chính và thương mại điện tử sẽ phải trả giá đắt, không chỉ về tiền bạc mà còn về uy tín và rủi ro pháp lý.

Các lỗi tưởng chừng "kỹ thuật" như lập chứng từ sai mẫu, thiếu quy trình nội bộ, không phân tách trách nhiệm hay không công bố chính sách bảo mật – thực chất lại là những mắt xích quan trọng trong cấu trúc kiểm toán và quản trị rủi ro. Một khi bỏ qua các quy tắc đó, doanh nghiệp dễ rơi vào trạng thái vận hành thiếu minh bạch, dễ bị lợi dụng cho các hoạt động trốn thuế, rửa tiền, thao túng thị trường.

Những vi phạm nêu trên không chỉ là bài học riêng cho các doanh nghiệp bị xử phạt mà còn là lời cảnh tỉnh cho toàn ngành vàng và các tổ chức tài chính. Hệ thống kế toán – kiểm toán nếu không được chuẩn hóa, thiếu kiểm soát nội bộ, hoặc cố tình lách luật, đều dẫn đến rủi ro nghiêm trọng về pháp lý, uy tín doanh nghiệp và an toàn tài chính quốc gia.

Ở cấp độ vĩ mô, sự thiếu đồng bộ trong giám sát các giao dịch số, quản lý thương mại điện tử và xác định nguồn gốc hàng hóa đặc biệt là vàng dễ trở thành điểm mù gây bất ổn thị trường. Còn ở góc độ doanh nghiệp, bài học rõ ràng là: Không thể phát triển bền vững nếu tiếp tục vận hành bằng các quy trình thiếu minh bạch, lỏng lẻo và xem nhẹ các quy định kế toán, kiểm toán vốn là nền tảng quản trị doanh nghiệp.

Vụ việc là minh chứng rõ ràng cho một nguyên tắc cốt lõi trong quản trị tài chính: Minh bạch không phải là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc. Sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về kế toán, kiểm toán và quản trị nội bộ không chỉ giúp doanh nghiệp tránh khỏi các án phạt hành chính, mà còn là điều kiện tiên quyết để duy trì lòng tin của thị trường và nhà đầu tư.

Các doanh nghiệp dù lớn đến đâu nếu xem nhẹ vai trò của kiểm toán, thì sai phạm không chỉ là rủi ro, mà là thực tế sớm muộn cũng xảy ra. Và khi ấy, cái giá phải trả có thể không chỉ là vài tỉ đồng tiền phạt, mà là cả danh tiếng gây dựng trong hàng chục năm.