Giải ngân vốn chỉ sau 2 ngày phát hành trái phiếu, bài học từ loạt vi phạm tại Ngân hàng ACB

Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) vừa được Thanh tra Chính phủ đưa tên vào danh sách các tổ chức tín dụng (TCTD) có vi phạm liên quan đến hoạt động phát hành, quản lý và sử dụng nguồn vốn từ trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ trong giai đoạn kéo dài từ 2015 đến nửa đầu 2023.

Gần 5.000 tỷ đồng trái phiếu cho vốn trung dài hạn sang, lại cho vay ngắn hạn

Kết luận Thanh tra số 276/KL-TTCP của Thanh tra Chính phủ đã điểm tên ngân hàng ACB, cùng với 4 TCTD lớn khác, trong cuộc kiểm tra sâu rộng về thị trường TPDN. Đặc điểm chung của các trái phiếu do nhóm TCTD này phát hành là đều thuộc loại không chuyển đổi, không kèm chứng quyền và không có tài sản bảo đảm (TSBĐ).

Ngân hàng này là một trong ba TCTD bị kết luận đã sử dụng tiền thu được từ phát hành một số mã TPDN khác biệt hoàn toàn so với mục tiêu nêu tại phương án phát hành và nội dung công bố thông tin.

Hai mã trái phiếu lớn của ACB với những con số đáng chú ý. Mã TPACB2018/10Y, được phát hành vào ngày 19/12/2018 với giá trị 2.200 tỷ đồng, công bố mục đích rõ ràng là "Tăng quy mô nguồn vốn hoạt động... nhằm phục vụ nhu cầu cấp tín dụng trung dài hạn". Thực tế giải ngân chỉ trong hai ngày sau đó (20/12 và 21/12/2018) lên đến tổng cộng 2.664,59 tỷ đồng, trong đó có tới 2.388,04 tỷ đồng lại được sử dụng để cho vay ngắn hạn.

Tình trạng tương tự cũng lặp lại với mã ACB.2019.04 phát hành vào ngày 06/12/2019, huy động 1.500 tỷ đồng với mục đích tương tự là phục vụ nhu cầu cấp tín dụng trung dài hạn. Tuy nhiên, qua hai ngày giải ngân (07/12 và 09/12/2019), tổng số tiền lên đến 2.811,73 tỷ đồng được chi ra, và đáng chú ý hơn là có tới 2.613,87 tỷ đồng đã được sử dụng cho mục đích cho vay ngắn hạn.

Ngân hàng ACB được ghi nhận là không có nợ quá hạn thanh toán gốc và lãi trái phiếu cho đến 30/6/2023, việc sử dụng vốn chệch hướng này vẫn là một vi phạm nghiêm trọng về tính minh bạch và tuân thủ các quy định phát hành TPDN riêng lẻ.

Không thể phân định chính xác số tiền thu được từ TPDN riêng lẻ từng khoản vay, từng khách hàng?

Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra rằng ngân hàng ACB nằm trong nhóm 5 TCTD được thanh tra không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành TPDN theo quy định của pháp luật. Trong kết luận có ghi rõ, ngân hàng ACB thừa nhận không thể phân định chính xác số liệu về việc sử dụng số tiền thu được từ TPDN riêng lẻ cho từng khoản vay, từng khách hàng cụ thể. Lý do được đưa ra là toàn bộ tiền thu được từ phát hành trái phiếu đã hòa chung vào nguồn vốn kinh doanh chung của TCTD để giải ngân cho khách hàng. Hệ quả là, ngân hàng không thể xác định một cách riêng rẽ, cụ thể khách hàng nào vay vốn từ nguồn tiền huy động qua TPDN.

Đơn vị kiểm toán đối với báo cáo tình hình sử dụng vốn của ACB cũng chỉ có thể đưa ra ý kiến dựa trên số dư TPDN còn dư nợ để xác định số tiền đã cho vay, nhưng không thể xác định cụ thể khoản vay nào được sử dụng từ nguồn tiền trái phiếu.

Ngân hàng ACB còn những sai sót mang tính hệ thống trong việc công bố thông tin. Đây là một lỗi hệ thống, xảy ra với nhiều loại thông tin/tài liệu quan trọng:

Cụ thể, ngân hàng đã không tuân thủ đúng thời hạn công bố thông tin cả trước khi phát hành lẫn về kết quả phát hành đối với một số mã trái phiếu. Sự chậm trễ này còn lan sang cả các báo cáo định kỳ bắt buộc, bao gồm Báo cáo tài chính 6 tháng đầu năm và cả năm, Báo cáo tình hình thanh toán lãi, gốc trái phiếu, và đặc biệt là Báo cáo tình hình sử dụng nguồn vốn từ phát hành trái phiếu, thông tin vốn đã bị đánh giá là thiếu minh bạch trong khâu quản lý. Thậm chí, ngay cả thông tin về kết quả mua lại trái phiếu trước hạn cũng không được công bố đúng thời hạn đối với một số mã.

Những vi phạm về công bố thông tin này đã được Thanh tra Chính phủ  xác định là chưa tuân thủ đúng các quy định pháp lý tại hàng loạt các Nghị định quan trọng như Nghị định số 90/2011/NĐ-CP, Nghị định số 163/2018/NĐ-CP, Nghị định số 153/2020/NĐ-CP và Nghị định số 65/2022/NĐ-CP. Việc chậm trễ hoặc không đúng thời hạn công bố thông tin làm giảm tính minh bạch của thị trường, ảnh hưởng đến quyền lợi và quyết định của các nhà đầu tư.

Ngân hàng ACB cam kết loạt giải pháp khắc phục

Ngay lập tức sau khi Thanh tra Chính phủ công bố kết luận, ngân hàng ACB đã phát hành thông cáo báo chí chính thức. ACB khẳng định đã triển khai đồng bộ nhiều biện pháp khắc phục để đáp ứng yêu cầu của cơ quan thanh tra, đồng thời tiến hành hoàn thiện quy trình nội bộ.

Cụ thể, ngân hàng đã tập trung điều chỉnh, bổ sung phương án phát hành trái phiếu doanh nghiệp, song song với việc chỉnh sửa các thông tin chưa chính xác, chưa đầy đủ tại các bản công bố thông tin. Để ngăn chặn các sai sót về công bố thông tin tái diễn, ngân hàng ACB đã chấn chỉnh quy trình công bố thông tin theo đúng quy định pháp luật, bao gồm việc cải thiện các bước khai báo và phê duyệt nhằm đảm bảo mọi thông tin được công bố đầy đủ, chính xác và đúng thời gian.

Đặc biệt, ngân hàng đã tiến hành chấn chỉnh việc quản lý vốn từ TPDN, nhất là đối với các nguồn vốn được chuyển trực tiếp hoặc thông qua việc tăng vốn vào công ty con để thực hiện các dự án hợp tác kinh doanh.

Bên cạnh đó, ngân hàng ACB tiếp tục duy trì việc thanh toán đầy đủ, đúng hạn tiền gốc, lãi TPDN cho trái chủ, và cam kết phối hợp với bên đảm bảo thực hiện đăng ký giao dịch đảm bảo theo đúng quy định pháp luật. Cuối cùng, để xử lý triệt để, ngân hàng cũng đang trong quá trình xác định trách nhiệm cá nhân để xảy ra vi phạm, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý theo quy định nội bộ của ngân hàng.

ACB cam kết duy trì các biện pháp kiểm soát, giám sát tuân thủ, và kịp thời báo cáo khi có phát sinh liên quan đến hoạt động phát hành hoặc sử dụng nguồn vốn trái phiếu.

Kết luận Thanh tra số 276/KL-TTCP không chỉ là một hồi chuông cảnh tỉnh đối với ngân hàng ACB mà còn là một minh chứng cho sự cần thiết phải siết chặt quy trình quản lý vốn và công bố thông tin tại các TCTD, nhằm xây dựng một thị trường TPDN minh bạch và bền vững hơn.