TS.Mai Văn Tân: Hội nghị AFA 24 và tư duy tiên phong trong chuyển đổi xanh

Phóng viên: Ông đánh giá thế nào về vai trò của kế toán và tài chính xanh trong thúc đẩy phát triển bền vững tại Việt Nam và ASEAN?

TS.Mai Văn Tân: Kế toán xanh là phương pháp kế toán tích hợp các yếu tố môi trường và xã hội vào quy trình quản lý tài chính của doanh nghiệp, giúp theo dõi chi phí môi trường và hỗ trợ ra quyết định bền vững. Tài chính xanh là việc huy động và phân bổ vốn cho các dự án và hoạt động có tác động tích cực đến môi trường và xã hội, hướng đến sự phát triển bền vững. Cả hai đều là các công cụ quan trọng thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững trong nền kinh tế.

Kế toán và tài chính xanh đóng vai trò là động lực kép, có tính chất nền tảng và không thể thiếu trong việc thúc đẩy phát triển bền vững tại Việt Nam và trên toàn khu vực ASEAN.

Tại Việt Nam, đây là công cụ cốt lõi để hiện thực hóa các cam kết của Chính phủ, như: Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Thông tin về kế toán chính là "ngôn ngữ" để chuyển hóa các mục tiêu chính sách thành những dự án đầu tư minh bạch, khả thi, có khả năng thu hút các dòng vốn khổng lồ cần thiết cho quá trình tái cấu trúc nền kinh tế.

Ở cấp độ khu vực, Phân loại Xanh ASEAN đang tạo ra một "ngôn ngữ chung", một khuôn khổ hài hòa giúp thu hút vốn đầu tư quốc tế vào khu vực một cách hiệu quả, đồng thời ngăn chặn rủi ro "tẩy xanh". Cách tiếp cận đa tầng, linh hoạt của Phân loại Xanh ASEAN, đặc biệt là việc công nhận tài chính chuyển đổi, cho thấy sự tự chủ chiến lược và phù hợp với thực tiễn phát triển đa dạng của các nước thành viên, giúp toàn khối ASEAN cùng nhau tiến lên một cách công bằng và bền vững.

Phóng viên: Điểm nhấn quan trọng nhất mà Hội thảo "Đối thoại hòa bình: Giải pháp kế toán và tài chính xanh cho doanh nghiệp trong thế giới cạnh tranh" do Hiệp hội Kế toán và kiểm toán Việt Nam (VAA) tổ chức mang lại theo ông là gì?

TS.Mai Văn Tân: Theo tôi, điểm nhấn quan trọng và sâu sắc nhất của Hội thảo hôm nay là lời kêu gọi khẩn thiết về việc phải xây dựng một hệ sinh thái phát triển bền vững đồng bộ và tích hợp.

Sự thành công không thể đến từ nỗ lực đơn lẻ của bất kỳ ai, mà phải là sự cộng hưởng của tất cả các bên liên quan: từ cơ quan quản lý nhà nước ban hành chính sách, các tổ chức tài chính phân bổ vốn, cộng đồng doanh nghiệp trực tiếp thực hiện, cho đến vai trò không thể thiếu của các chuyên gia về kế toán, kiểm toán.

Hội thảo đã tái định vị vai trò của người làm kế toán, kiểm toán từ vị trí tuân thủ trong doanh nghiệp trở thành đối tác chiến lược, bộ phận cung cấp sự minh bạch thông tin và đảm bảo cho toàn bộ hệ thống.

Thông điệp cốt lõi là: thông tin đáng tin cậy chính là nền tảng của kinh tế xanh, và cuộc "đối thoại" tại hội thảo và toạ đàm chính là bước đi quan trọng để chúng ta cùng nhau xây dựng và củng cố nền tảng thông tin đó.

Phóng viên: Theo ông, cộng đồng doanh nghiệp cần chuẩn bị gì để đáp ứng các chuẩn mực quốc tế về kế toán xanh và báo cáo ESG?

TS.Mai Văn Tân: Theo tôi, để đáp ứng các chuẩn mực quốc tế, đặc biệt là bộ chuẩn mực IFRS S1 (Các yêu cầu chung đối với công bố thông tin về tính bền vững) và S2 (Công bố thông tin về khí hậu) mới ban hành, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cần có một chiến lược chuẩn bị toàn diện trên ba trụ cột chính.

Thứ nhất là, Quản trị và Chiến lược: Phải có sự cam kết và giám sát từ cấp lãnh đạo cao nhất của Doanh nghiệp, tức là Hội đồng quản trị, và tích hợp các yếu tố ESG vào chiến lược kinh doanh cốt lõi. (Khảo sát của PWC từ tháng 5 đến 8 năm 2022: Doanh nghiệp niêm yết tại Việt nam: Mức độ cam kết ESG và thực hành Báo cáo Phát triển bền vững). Thực tế đáng báo động là hiện chỉ có 46% công ty niêm yết của Việt Nam công bố trách nhiệm của HĐQT về phát triển bền vững, một con số quá thấp so với mức trung bình 84% của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Thứ hai là, Dữ liệu và Hệ thống: Cần đầu tư xây dựng hệ thống, ứng dụng công nghệ số để có thể thu thập, xử lý và báo cáo các dữ liệu phi tài chính, đặc biệt là dữ liệu phát thải khí nhà kính trên toàn chuỗi giá trị, một cách chính xác và có thể kiểm toán được, dữ liệu phải đảm bảo "đúng, đủ, sạch, sống", tiêu chuẩn hóa hệ thống dữ liệu và báo cáo theo IFRS và ISSB.

Thứ ba, và cũng là quan trọng nhất, là Con người: Đội ngũ tài chính, kế toán, kiểm soát nội bộ và quản lý rủi ro của Doanh nghiệp cần được trang bị những kỹ năng và kiến thức mới. Họ cần hiểu biết về khoa học khí hậu, các nghị định thư về kiểm kê khí nhà kính, các phương pháp phân tích kịch bản khí hậu và cách mô hình hóa các tác động tài chính từ rủi ro khí hậu. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy một lỗ hổng kiến thức khổng lồ: Một khảo sát gần đây của tác giả Nguyễn Thị Hạnh Nguyên chỉ ra rằng có tới 62% doanh nghiệp Việt Nam chưa nắm rõ các quy định chính sách liên quan đến ESG, và 39% thậm chí chưa từng nghe đến khái niệm này. Nguồn: Thực hành ESG tại Việt Nam | Tạp chí Kinh tế và Dự báo

Doanh nghiệp phải khẩn trương đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho đội ngũ nhân sự, đặc biệt là bộ phận tài chính - kế toán, để họ có thể hiểu và triển khai được các yêu cầu phức tạp của chuẩn mực mới. Đây là một hành trình dài hơi, đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc và cần được bắt đầu ngay từ bây giờ.

Phóng viên: Các cuộc hội thảo và toạ đàm do VAA tổ chức sẽ tạo tiền đề như thế nào cho Hội nghị AFA lần thứ 24 sắp tới tại Hà Nội?

TS.Mai Văn Tân: Hội thảo ngày hôm nay có ý nghĩa như một bước khởi động chiến lược, tạo ra động lực và định hình chương trình nghị sự cho Hội nghị AFA lần thứ 24. Nó giúp chúng ta xây dựng sự đồng thuận trong nước về tầm quan trọng của tài chính bền vững và thể hiện sự chủ động của Việt Nam với cộng đồng quốc tế. Khi các chuyên gia hàng đầu khu vực quy tụ tại Hà Nội, chúng ta đã có sẵn một nền tảng thảo luận vững chắc. Hội thảo này giúp định vị Việt Nam không chỉ là nước chủ nhà, mà còn là một quốc gia dẫn dắt, có tư duy tiên phong trong việc thúc đẩy vai trò của nghề nghiệp kế toán, kiểm toán trong công cuộc chuyển đổi xanh. Điều này sẽ góp phần tạo nên một kỳ Hội nghị AFA thành công, thực chất và có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của nghề nghiệp trong toàn khu vực.

Phóng viên: Ông nhận thấy doanh nghiệp Việt Nam đang đứng ở đâu trong hành trình chuyển đổi sang tài chính và kế toán xanh?

TS.Mai Văn Tân: Hành trình chuyển đổi của doanh nghiệp Việt Nam hiện nay đang cho thấy một sự phân hóa rõ rệt, có thể gọi là "quá trình chuyển đổi hai tốc độ". Một nhóm nhỏ tiên phong gồm các tập đoàn lớn, công ty niêm yết và doanh nghiệp xuất khẩu đã có những bước tiến đáng kể do áp lực từ thị trường và nhà đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, phần lớn còn lại, đặc biệt là khối doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn đang ở giai đoạn đầu với mức độ nhận thức còn hạn chế.

Các số liệu cho thấy một khoảng cách lớn về năng lực và sự sẵn sàng giữa doanh nghiệp Việt Nam so với mặt bằng chung của khu vực, đặc biệt trong các lĩnh vực như quản trị cấp cao về bền vững hay công bố các mục tiêu giảm phát thải.

Đây là một thách thức lớn, đòi hỏi phải có các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa từ Chính phủ để giúp khối doanh nghiệp này không bị bỏ lại phía sau trong cuộc chuyển đổi quan trọng này.

Phóng viên: Ông kỳ vọng gì từ sự kiện AFA 24 tại Hà Nội trong việc nâng cao vai trò của Việt Nam trong khu vực?

TS.Mai Văn Tân: Với vai trò là nước chủ nhà của Hội nghị AFA 24, tôi kỳ vọng Việt Nam sẽ tận dụng cơ hội này để thể hiện vai trò dẫn dắt và tạo ra những tác động thực chất. Kỳ vọng của tôi không chỉ dừng lại ở một hội nghị thành công về mặt tổ chức, mà là việc chúng ta sẽ thúc đẩy được các sáng kiến cụ thể.

Thứ nhất, đó là một tuyên bố chung hoặc một lộ trình hành động khu vực về việc hài hòa và áp dụng các chuẩn mực báo cáo bền vững quốc tế.

Thứ hai, tôi kỳ vọng sẽ có một sáng kiến khu vực về xây dựng năng lực, do Việt Nam đề xuất hoặc đồng dẫn dắt, nhằm đào tạo và phát triển nguồn nhân lực kế toán, kiểm toán chất lượng cao cho lĩnh vực này.

Bằng cách định hình chương trình nghị sự và thúc đẩy các hành động tập thể, Việt Nam sẽ khẳng định được vị thế là một trung tâm tài chính - kế toán năng động, có trách nhiệm và đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững chung của toàn khối ASEAN.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!

Sáng ngày 28/8/2025, Hiệp hội Kế toán và kiểm toán Việt Nam (VAA) đã tổ chức Hội thảo quốc gia với chủ đề "Đối thoại hòa bình: Giải pháp kế toán và tài chính xanh cho doanh nghiệp trong thế giới cạnh tranh" tại Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh với sự tham dự của đông đảo đại biểu, đại diện các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, phóng viên từ các cơ quan báo chí - truyền thông.

Tại Hội thảo, các chuyên gia chia sẻ tham luận về những kiến thức và xu hướng mới trong lĩnh vực kế toán và tài chính xanh: Kế toán xanh & báo cáo ESG - Xu thế quốc tế; Tài chính xanh - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam; Mô hình kinh doanh bền vững - Định hướng tương lai.

Trong khuôn khổ Hội thảo còn có 2 phiên toạ đàm:

Phiên tọa đàm 1: Kế toán - Tài chính xanh: Định hướng & giải pháp thích ứng.

Phiên tọa đàm 2: Mô hình kinh doanh bền vững - Giải pháp từ thực tiễn.

Mục đích và ý nghĩa Hội thảo nhằm thiết lập diễn đàn chuyên môn:

Kết nối lãnh đạo cơ quan quản lý nhà nước, các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia trong và ngoài nước, cùng giới học giả và cộng đồng doanh nghiệp sẽ đối thoại về các vấn đề cụ thể, trao đổi kinh nghiệm, và thảo luận về các giải pháp đổi mới trong lĩnh vực kế toán và tài chính xanh.

Tổng hợp sáng kiến: Đưa ra các khuyến nghị chính sách để chuẩn bị cho Hội nghị Liên đoàn Kế toán Đông Nam Á lần thứ 24 ( AFA 24) tại Hà Nội.

Lan tỏa thông điệp phát triển bền vững:Thúc đẩy kết nối khu vực ASEAN và quốc tế, khẳng định vai trò tích cực của Việt Nam trong tiến trình hội nhập khu vực và mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu.

Đồng thời nâng cao nhận thức trong cộng đồng doanh nghiệp và ngành nghề trong nước, giúp cộng đồng doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững bằng lộ trình minh bạch tài chính./.