Ngân hàng được phép giữ tài sản, cho vay không cần thế chấp

Sáng 27/6, với 435/443 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng. Một trong những điểm đáng chú ý là việc luật hóa các nội dung quan trọng của Nghị quyết 42.

Dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Luật sửa đổi lần này trao cho Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thẩm quyền lớn hơn trong việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém. Theo đó, NHNN được quyết định cho vay đặc biệt với mức lãi suất 0%/năm và không cần tài sản bảo đảm, quyền hạn trước đây thuộc về Thủ tướng Chính phủ.

Trình bày báo cáo giải trình trước Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, việc chuyển thẩm quyền cho vay đặc biệt về NHNN sẽ giúp nâng cao tính chủ động trong ứng phó với rủi ro hệ thống. Tuy nhiên, quy định này chỉ áp dụng trong những tình huống đặc biệt, khi tổ chức tín dụng rơi vào tình trạng rất khó khăn về thanh khoản, hoặc đang thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc nhằm bảo vệ người gửi tiền và hệ thống ngân hàng.

Dự thảo Luật quy định rõ: “Ngân hàng Nhà nước quyết định cho vay đặc biệt có hoặc không có tài sản bảo đảm trong trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 192. Tài sản bảo đảm, nếu có, sẽ tuân thủ quy định của Thống đốc NHNN. Mức lãi suất áp dụng cho khoản vay đặc biệt là 0%/năm”.

Một điểm then chốt khác được luật hóa là quyền thu giữ tài sản bảo đảm của các tổ chức tín dụng điều từng chỉ được “thí điểm” qua Nghị quyết 42/2017/QH14.

Theo báo cáo của Chính phủ, Luật mới cho phép ngân hàng được thu giữ tài sản bảo đảm trong điều kiện tài sản đó không nằm trong tranh chấp tại tòa án, và đã được thông báo công khai tại nơi cư trú và nơi có tài sản bảo đảm. Việc thu giữ sẽ có sự tham gia của chính quyền và công an cấp xã, nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.

Đối với tài sản là bất động sản, văn bản thông báo sẽ được niêm yết tại trụ sở UBND cấp xã nơi đăng ký địa chỉ của bên bảo đảm, cũng như nơi có tài sản. Riêng với tài sản là động sản vốn có tính “di chuyển cao” hình thức công khai sẽ được giữ nguyên như dự thảo ban đầu.

Chính phủ nhấn mạnh, quyền thu giữ tài sản bảo đảm chỉ phát sinh nếu tài sản đáp ứng đủ điều kiện cụ thể do Chính phủ quy định, điều sẽ được nêu rõ trong các nghị định hướng dẫn sắp tới.

Tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ cũng điều chỉnh Luật theo hướng loại bỏ nội dung hoàn trả tang vật, phương tiện vi phạm hành chính ra khỏi luật tổ chức tín dụng, để đưa vào Luật Xử lý vi phạm hành chính, đảm bảo sự phân tách rạch ròi và dễ thực thi.

Trong khi đó, trường hợp tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án hình sự, nếu hợp đồng có thỏa thuận, bên nhận bảo đảm có thể yêu cầu được thu giữ tài sản khi xảy ra xử lý nợ phù hợp với pháp luật về bảo đảm nghĩa vụ.

Về thời điểm có hiệu lực, thay vì áp dụng sớm như đề xuất ban đầu, Quốc hội đã chốt mốc 15/10/2025. Đây là khoảng thời gian cần thiết để Chính phủ xây dựng các văn bản dưới luật, đặc biệt là các nghị định liên quan đến điều kiện thu giữ tài sản bảo đảm.

Đáng chú ý, quy định chuyển tiếp về các khoản vay đặc biệt đã được loại bỏ, tức là mọi quyết định cho vay đặc biệt của NHNN trước ngày Luật có hiệu lực sẽ không bị ràng buộc bởi các điều khoản mới trong luật.

Việc đưa các nội dung cốt lõi của Nghị quyết 42 vào Luật Các tổ chức tín dụng đánh dấu bước phát triển quan trọng trong khung pháp lý xử lý nợ xấu. Nếu trước đây các ngân hàng chỉ có thể “thí điểm” quyền thu giữ tài sản, cho vay không tài sản bảo đảm,... thì nay, những công cụ này đã được luật định, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch hơn.

Đây không chỉ là động lực để xử lý dứt điểm nợ xấu, mà còn giúp củng cố niềm tin của người gửi tiền, giữ ổn định hệ thống tín dụng mục tiêu quan trọng hàng đầu trong điều hành chính sách tiền tệ quốc gia.