Kiểm toán và những vấn đề quốc tế đang "nóng"

Hoa Kỳ: Các khoản thanh toán không phù hợp tại cơ quan và quản lý các chương trình, dự án

Nhiều năm qua, tình trạng các khoản thanh toán không phù hợp với những khoản tiền sai lệch lớn luôn là vấn đề nhức nhối diễn ra trong tất cả các cơ quan của Chính phủ. Kể từ năm tài chính 2003, tổng ước tính về các khoản thanh toán không phù hợp do các cơ quan hành pháp báo cáo đã lên tới khoảng 2,8 nghìn tỷ USD. Thực tế có thể còn cao hơn nữa.

Kiểm toán nhà nước Hoa Kỳ (GAO) xác định, việc giảm thiểu các khoản thanh toán không phù hợp có ý nghĩa quan trọng giúp bảo vệ ngân sách. Kể từ năm tài chính 1997 đến nay, thông qua các báo cáo kiểm toán, GAO thường xuyên báo cáo về các khoản thanh toán sai quy định trong báo cáo tài chính của Chính phủ. Những khoản thanh toán sai trái cho thấy hệ thống kiểm soát nội bộ có những thiếu sót quan trọng.

Chính phủ Liên bang khó có thể xác định đầy đủ phạm vi thực tế của các khoản thanh toán không phù hợp; nhiều cơ quan chưa thực hiện các biện pháp thích hợp để giảm thiểu các khoản này. Quốc hội đã yêu cầu GAO cung cấp báo cáo hàng quý về các khoản thanh toán không phù hợp. Báo cáo tổng quan về ước tính các khoản thanh toán sai trong năm tài chính 2024 là báo cáo lần thứ 9 của GAO, đánh giá mức độ tuân thủ của các cơ quan đối với yêu cầu về báo cáo và quản lý các khoản thanh toán.

Trong năm tài chính 2024, có 16 cơ quan đã báo cáo tổng số 162 tỷ USD thanh toán không phù hợp thuộc 68 chương trình. Trong đó, khoảng 135 tỷ USD (84%) là do thanh toán vượt mức. Các ước tính này chưa phản ánh đầy đủ phạm vi của tất cả các khoản thanh toán không phù hợp trong toàn Chính phủ. Con số 162 tỷ USD chỉ là một phần nhỏ trong tất cả các chương trình Liên bang và không bao gồm một số chương trình có khả năng xảy ra thanh toán sai.

Ước tính về các khoản thanh toán không phù hợp trong năm tài chính 2024 đã giảm khoảng 74 tỷ USD so với năm trước. Một số cơ quan cho rằng sự sụt giảm này là do một số chương trình kết thúc hoặc thu hẹp, như các chương trình liên quan đến đại dịch Covid-19; các chương trình trong thời gian xảy ra tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng.

Tại Hoa Kỳ, cũng đã có nhiều kiến nghị kiểm toán giúp giải quyết thách thức trong việc quản lý các chương trình, dự án. Việc thực hiện đầy đủ các kiến nghị kiểm toán của Kiểm toán nhà nước Hoa Kỳ (GAO) có thể giúp Cơ quan bảo vệ môi trường (EPA) và Cục Năng lượng (DOE) giải quyết các thách thức đã được chỉ ra trong những năm qua. Đây là khẳng định của GAO sau khi thực hiện đánh giá hoạt động của 2 cơ quan này.

EPA và DOE đã nhận được hàng tỷ USD thông qua các chương trình và dự án về năng lượng sạch, phục hồi khí hậu, xây dựng cơ sở hạ tầng... Tuy nhiên, 2 cơ quan này đã và đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức trong việc quản lý hiệu quả các chương trình và dự án.

Cơ quan phụ trách vấn đề về năng lượng sạch của DOE đang thiếu hụt nhân sự nghiêm trọng để có thể đáp ứng nhu cầu của tổ chức. DOE đã đồng tình với kiến nghị năm 2024 của GAO về việc xây dựng một kế hoạch về nguồn nhân lực chiến lược cũng như các quy trình để đánh giá tiến độ thực hiện các mục tiêu về nhân sự. Tuy nhiên đến nay, kế hoạch này vẫn chưa được thực hiện hiệu quả.

Báo cáo kiểm toán của GAO đã xác định những thách thức của một số chương trình được tài trợ cho EPA. Đạo luật giảm phát năm 2022 mang lại khoảng 41,5 tỷ USD các khoản tài trợ để giảm phát thải khí nhà kính và tăng cường khả năng phục hồi khí hậu. Đạo luật đầu tư cơ sở hạ tầng và việc làm đã mang lại hơn 43 tỷ USD cho các chương trình cơ sở hạ tầng nước của các quỹ quay vòng. Tuy nhiên trong năm tài chính 2024, EPA chưa cam kết bất kỳ khoản tài trợ nào cho 8 tiểu bang; đến tháng 01/2025, EPA mới cam kết tài trợ đầy đủ cho 6 tiểu bang.

GAO đã đưa ra một số cách thức EPA có thể thực hiện để cải thiện việc giám sát các khoản tài trợ, bao gồm cải thiện các chỉ số tài chính cho các quỹ quay vòng và giải quyết thách thức về nhân lực ảnh hưởng đến việc quản lý tài trợ. EPA đã thực hiện 24/29 kiến nghị của GAO.

Bên cạnh đó, Cơ quan phụ trách năng lượng sạch và Cơ quan phụ trách chương trình vốn vay của DOE chịu trách nhiệm đối với hàng tỷ USD tài trợ theo Đạo luật đầu tư và việc làm cơ sở hạ tầng và Đạo luật giảm phát năm 2022. Hai Đạo luật này đã cung cấp hàng tỷ USD tài trợ cho EPA và DOE. Nguồn tài trợ này dành cho các chương trình hỗ trợ nghiên cứu và phát triển năng lượng sạch, các khoản đầu tư vào nước và cơ sở hạ tầng cũng như nhiều mục đích khác.

Cơ quan phụ trách năng lượng sạch được thành lập năm 2021 để quản lý khoảng 27 tỷ USD tiền tài trợ theo 2 Đạo luật trên. Năm 2024, GAO nhận thấy Cơ quan này chưa có kế hoạch chiến lược về nguồn nhân lực mặc dù cần phải tuyển thêm khoảng 100 vị trí nữa. GAO đã đưa ra các kiến nghị bao gồm việc xây dựng một kế hoạch về nguồn nhân lực và đang theo dõi các nỗ lực của Cơ quan để thực hiện kiến nghị này dựa trên các ưu tiên hiện tại.

Hai Đạo luật trên cũng mang lại cho Cơ quan phụ trách chương trình vốn vay hơn 350 tỷ USD phục vụ các dự án liên quan đến năng lượng và bổ sung thêm 2 chương trình mới vào 3 chương trình đang hoạt động. GAO đã khuyến nghị cần chú trọng đến việc giám sát các khoản vay và bảo lãnh sau khi chúng được hoàn tất nhằm chủ động quản lý rủi ro và bảo vệ lợi ích tài chính của chính quyền Liên bang cũng như người nộp thuế.

Trước đây, GAO từng báo cáo về những rủi ro liên quan đến các chương trình mới. GAO đang tiếp tục xem xét các cách thức EPA và DOE chi tiêu các khoản ngân sách nhận được theo 2 Đạo luật trên.

Trong 22 báo cáo từ năm 2007 đến 2024, GAO đã đưa ra 60 kiến nghị để giúp giải quyết các thách thức đã xác định tại EPA và DOE. Các cơ quan này đã thực hiện 43 kiến nghị trong số đó. GAO khẳng định rằng, việc thực hiện các kiến nghị còn lại có thể giúp các cơ quan giải quyết những khó khăn, thách thức trong triển khai các chương trình, dự án công. Do đó, GAO vẫn đang tiếp tục theo dõi chặt chẽ những nỗ lực của EPA và DOE trong việc thực hiện các kiến nghị kiểm toán còn lại.

Y tế và khí hậu đặt ra tại Ấn Độ và Anh

Vừa qua, Viện Kế toán công chứng Anh và xứ Wales (ICAEW) cùng Viện Tài chính và Kế toán công chứng Anh (CIPFA) đã đưa ra lời kêu gọi Hội Đồng Chuẩn mực kế toán khu vực công quốc tế cần mở rộng phạm vi các chuẩn mực công bố liên quan đến khí hậu nhằm ngăn chặn tình trạng “tẩy xanh” và đảm bảo báo cáo toàn diện.

Trong phản hồi chung đối với một Dự thảo của Chuẩn mực lập báo cáo bền vững, 2 tổ chức kế toán công chứng trên cùng bày tỏ mối lo ngại rằng, định nghĩa hiện tại về các chương trình chính sách công liên quan đến khí hậu là quá hẹp. Thay vào đó, họ đề xuất, định nghĩa này cần bao gồm tất cả các chính sách quan trọng, dù lớn hay nhỏ, góp phần vào việc đạt được các mục tiêu khí hậu của mỗi quốc gia, giúp tăng cường khả năng so sánh giữa các biện pháp khác nhau và đảm bảo báo cáo về khí hậu của các nước là chân thực và đầy đủ.

Phản đối việc trì hoãn triển khai báo cáo về khí hậu vì họ lo ngại việc dừng lại sẽ khiến các nước có những hiểu biết sai lầm. Thay vào đó, họ kêu gọi cần có một quy trình triển khai theo giai đoạn, cho phép các tổ chức khu vực công có thời gian phát triển quy trình cần thiết, nâng cao năng lực và bắt đầu thu thập dữ liệu để đáp ứng các yêu cầu báo cáo có hiệu quả.

Hiện nay, tại một số quốc gia, nhiều thông tin về 3 yếu tố môi trường, xã hội và quản trị được báo cáo mang tính chủ quan, do đó, 2 tổ chức cũng nhấn mạnh rằng các thông tin này cần được kiểm định để tăng tính chính xác và tin cậy trong báo cáo khí hậu khu vực công. ICAEW và CIPFA cũng nhấn mạnh, các chính sách và quy định của mỗi chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được các mục tiêu khí hậu.

“Tẩy xanh” là hành vi nhiều doanh nghiệp chưa xây dựng hình ảnh, thương hiệu gần gũi, thân thiện với môi trường, chưa có biện pháp tích cực để bảo vệ môi trường nhưng cố tình lừa dối khách hàng và các tổ chức có liên quan để xây dựng “hình ảnh xanh” cho doanh nghiệp. Tình trạng này có thể dẫn đến rủi ro trong sử dụng vốn sai mục đích, làm giảm hiệu quả công tác bảo vệ môi trường cũng như hiệu quả của việc hỗ trợ “tài chính xanh”.

Báo cáo khí hậu toàn diện là một phần thiết yếu của công tác phát triển bền vững. Điều quan trọng là chuẩn mực cuối cùng phải thúc đẩy tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và tiến bộ thực sự. Chúng tôi lo ngại rằng phạm vi hẹp của các công bố liên quan đến khí hậu hiện tại có thể dẫn đến tình trạng “tẩy xanh”. Chúng tôi đề xuất rằng, các công bố cần bao gồm tất cả các chính sách quan trọng để cung cấp cái nhìn chính xác, toàn diện hơn về hoạt động khí hậu của mỗi quốc gia.

Mặc dù báo cáo khí hậu trong khu vực công là một thách thức nhưng đó là điều cần thiết; các bên liên quan cần hợp tác chặt chẽ để nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động nhằm chuẩn bị cho các yêu cầu này.

Việc giới hạn công bố chỉ ở các chính sách có mục tiêu khí hậu rõ ràng có thể làm giảm tính minh bạch cần thiết. Ông Verma cho biết: “Cách tiếp cận hạn hẹp này chỉ tập trung vào các chính sách lấy khí hậu làm mục tiêu chính, làm giảm sự minh bạch đối với các chính sách vốn được thiết kế cho các mục tiêu khác, như tăng trưởng kinh tế nhưng vẫn có tác động tích cực đến khí hậu”.

Có ý kiến kêu gọi IPSASB mở rộng phạm vi công bố khí hậu để bao gồm cả tác động tích cực và tiêu cực của các chính sách công; từ đó có cách tiếp cận toàn diện hơn, giúp cung cấp bức tranh rõ ràng hơn. Mở rộng phạm vi công bố sẽ nâng cao tính minh bạch, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dùng và giảm nguy cơ “tẩy xanh” trong báo cáo khí hậu của khu vực công.

Hội Đồng Chuẩn mực kế toán khu vực công quốc tế dự kiến sẽ xem xét mọi ý kiến phản hồi từ các bên liên quan trước khi hoàn thiện chuẩn mực.

Trong khi đó, tại Ấn Độ đã xuất hiện nhiều bất cập trong hệ thống y tế tại Thủ đô Delhi

Vừa qua, báo cáo của Cơ quan Tổng Kiểm toán và Kiểm soát Ấn Độ (CAG) đánh giá về hệ thống y tế của Thủ đô Delhi đã phơi bày nhiều lỗ hổng trong công tác chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh tại đây.

Theo Times of India, Chính quyền Thủ đô Delhi đã đưa ra 2 sáng kiến là Chương trình điều trị miễn phí cho bệnh nhân thuộc nhóm các đối tượng yếu thế về kinh tế và Kế hoạch hỗ trợ tài chính điều trị cho bệnh nhân nghèo (DAK), ban đầu được người dân rất ủng hộ. Tuy nhiên trong báo cáo kiểm toán, Tổng cục Dịch vụ y tế bị chỉ trích vì đã không giám sát các bệnh viện tư nhân thực hiện nhiệm vụ điều trị miễn phí cho bệnh nhân thuộc nhóm các đối tượng yếu thế về kinh tế.

Theo quy định, tất cả các bệnh viện tư nhân được phân bổ đất theo mức giá ưu đãi phải có chương trình hỗ trợ để điều trị miễn phí cho bệnh nhân từ các nhóm các đối tượng yếu thế về kinh tế. Tổng cục Dịch vụ y tế bị lên án đã không quản lý và cung cấp thông tin về tổng số bệnh nhân được điều trị bởi các bệnh viện tư nhân này. Cuộc kiểm toán lưu ý, 19/47 bệnh viện công ở Delhi không thành lập các trung tâm chuyển tuyến để chuyển bệnh nhân thuộc nhóm các đối tượng yếu thế về kinh tế đến các bệnh viện tuyến trên theo đúng quy định.

Báo cáo cho biết, 19 bệnh viện công đã không thành lập các trung tâm tham chiếu đặc biệt dù đã có tuyên bố phán quyết về vấn đề này nhiều năm trước. Ngay cả sau khi có chỉ đạo của Phó Thống đốc Thủ đô Delhi, hệ thống theo dõi bệnh nhân trực tuyến dựa trên sinh trắc học vẫn chưa được triển khai. Điều này cho thấy Tổng cục Dịch vụ y tế chưa nghiêm túc trong việc đảm bảo theo dõi đúng cách và xây dựng cơ chế chống sai phạm để loại trừ các hành vi gian lận về tài chính.

Theo CAG, rất ít người được hưởng lợi từ các chương trình theo Kế hoạch DAK do thiếu nhận thức về các chương trình này. Báo cáo chỉ ra rằng, có nhiều trường hợp bệnh nhân phải chờ từ 3 đến 8 tháng để được làm các xét nghiệm chẩn đoán và phẫu thuật mặc dù những trường hợp này được tham gia theo Kế hoạch DAK là phải được ưu tiên.

DAK cũng không có cơ chế nào để thu thập thông tin liên quan đến phạm vi bảo hiểm của bệnh nhân theo bất kỳ chương trình bảo hiểm y tế nào trước khi thanh toán cho các bệnh viện liên quan. DAK và nhiều cơ quan chăm sóc sức khỏe khác tại Delhi đã không có sự phối hợp chặt chẽ để triển khai các chương trình thuộc Kế hoạch DAK.

Cuộc kiểm toán cũng phát hiện ra những khiếm khuyết trong việc thực hiện chức năng của DAK. Kế hoạch này không kiểm tra thông tin chi tiết về người thụ hưởng theo từng chương trình, thông tin về số tiền đã chi hay chưa chi tại các bệnh viện công; không triển khai theo dõi thông tin trực tuyến dựa trên sinh trắc học đối với bệnh nhân để đảm bảo theo dõi đúng cách và ngăn ngừa hành vi sai trái.

Kế hoạch DAK cũng không bao gồm bất kỳ cuộc đánh giá nào để xác minh tính hiệu quả của chương trình trong việc gửi những bệnh nhân đủ điều kiện đến các bệnh viện tư nhân nhằm giảm thiểu thời gian chờ được tiến hành phẫu thuật.

Nhiều phát hiện quan trọng khác của cuộc kiểm toán bao gồm tình trạng thiếu hụt nhân viên tại nhiều cơ sở chăm sóc sức khỏe; những hạn chế trong việc chăm sóc bệnh nhân như không có thuốc và thiết bị tại bệnh viện; chậm trễ trong việc phân phối thuốc; mất nhiều thời gian chờ đợi để được chẩn đoán và phẫu thuật; chậm trễ trong việc hoàn thành các dự án cơ sở hạ tầng y tế; thiếu sót khi thực hiện các chương trình do nhà nước tài trợ trong lĩnh vực y tế…

CAG đã thảo luận về những vấn đề trên tại cuộc họp của Hội đồng Thủ đô Delhi và đã gửi báo cáo đến Ủy ban Tài khoản công để được xem xét thêm.

Intosai kêu gọi ứng dụng trí tuệ nhân tạo để chuyển đổi hoạt động kiểm toán

Tạp chí của Tổ chức quốc tế Các cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI Journal) đã đưa ra lời kêu gọi các cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) toàn cầu cần tận dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để chuyển đổi hoạt động kiểm toán các hợp đồng mua sắm công.

Một số SAI có nhiệm vụ thực hiện kiểm toán trước các hợp đồng mua sắm; tập trung vào các hợp đồng có rủi ro, giá trị cao, đảm bảo các vấn đề tiềm ẩn được xác định sớm mà không cần quá nhiều nguồn lực. Tuy nhiên, các SAI đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Do đó, INTOSAI khuyến nghị SAI cần có cách tiếp cận chiến lược, hợp tác, cẩn trọng nhằm đạt hiệu quả cao nhất.

AI được coi là một công cụ chuyển đổi trong đánh giá hợp đồng, giúp thay đổi cách thức xử lý các cuộc đánh giá của các tổ chức, doanh nghiệp. Ví dụ, các công ty luật sử dụng AI để phân tích hợp đồng và đánh dấu sự không nhất quán hoặc rủi ro pháp lý thông qua công cụ Xử lý ngôn ngữ tự nhiên; một số cơ quan công áp dụng AI quét dữ liệu mua sắm trong quá khứ để tìm ra gian lận.

AI cho phép SAI xử lý khối lượng lớn dữ liệu nhanh hơn, chính xác hơn so với các kiểm toán viên. Trong quá trình lấy mẫu đến kiểm toán dữ liệu toàn diện, AI khắc phục nhiều hạn chế, bằng cách xem xét tất cả các hợp đồng với mọi giá trị, đảm bảo phạm vi tuân thủ đầy đủ trong toàn bộ quy trình mua sắm.

AI đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các dấu hiệu cảnh báo sớm, có thể chỉ ra gian lận tiềm ẩn trong các hợp đồng mua sắm. Bằng cách sử dụng thuật toán học máy, AI có thể phát hiện ra các bất thường. Thay vì phát hiện gian lận sau khi xảy ra, quy trình kiểm toán trước tập trung vào việc xác định các dấu hiệu cảnh báo chủ động, cho phép kiểm toán viên giải quyết sớm rủi ro tiềm ẩn.

Một trong những khía cạnh mang tính chuyển đổi nhất của AI là khả năng giám sát theo thời gian thực. Các công cụ AI có thể liên tục rà soát hợp đồng mới, đánh dấu các vấn đề phát sinh. Ứng dụng AI trong kiểm toán trước hợp đồng có thể cung cấp thông tin quan trọng giúp SAI lập kế hoạch kiểm toán tốt hơn. Bằng cách phân tích dữ liệu hợp đồng, kiểm toán viên có thể xác định các rủi ro chính, điểm yếu trong kiểm soát; lựa chọn đối tượng cho kế hoạch kiểm toán hằng năm; xác định lĩnh vực trọng tâm cho các nhiệm vụ cụ thể, nâng cao hiệu quả quy trình kiểm toán...

Để ứng dụng AI hiệu quả trong quy trình kiểm toán trước hợp đồng, INTOSAI khuyến nghị SAI cần cân nhắc kỹ lưỡng các bước cần thiết. Bước đầu tiên và quan trọng nhất trong các cuộc kiểm toán mua sắm công là số hóa hoàn toàn hợp đồng. Chuyển đổi từ hợp đồng giấy sang định dạng kỹ thuật số cho phép kiểm toán viên truy cập dễ dàng hơn, quản lý dữ liệu tập trung và cải thiện tính minh bạch.

Sau khi hợp đồng được số hóa và SAI thiết lập quyền truy cập trực tiếp, các công cụ AI có thể tự động trích xuất thông tin cần thiết. Khả năng này cho phép kiểm toán viên nhanh chóng xác định rủi ro tiềm ẩn, ưu tiên tập trung vào các lĩnh vực được hệ thống đánh dấu. Việc tự động trích xuất dữ liệu giúp loại bỏ các hành động thủ công, cho phép kiểm toán viên tập trung vào các lĩnh vực có rủi ro cao hơn.

Sau khi dữ liệu chính được trích xuất từ các hợp đồng mua sắm, bước tiếp theo là sử dụng thông tin này để phân tích toàn diện. Khả năng tạo số liệu thống kê chi tiết, xác định các mô hình và tạo tóm tắt của AI hỗ trợ kiểm toán viên trong nhiều hoạt động. Bằng cách kiểm tra các tập dữ liệu lớn, AI phát hiện ra các xu hướng và có thể tiết lộ rủi ro hoặc tình trạng kém hiệu quả tiềm ẩn trong quy trình mua sắm.

AI sử dụng các thuật toán học máy để xác định bất thường trong các hợp đồng. Những sai lệch được phát hiện có thể báo hiệu gian lận tiềm ẩn, quản lý kém hoặc không tuân thủ các yêu cầu đấu thầu. Bằng cách chỉ ra bất thường, AI đảm bảo kiểm toán viên có thể giải quyết những mối quan ngại kịp thời, từ đó tăng cường giám sát chung các hợp đồng mua sắm.

Khi phát hiện bất thường trong hợp đồng, AI có thể phân loại chúng dựa trên mức độ nghiêm trọng. Phân loại thông minh này cho phép hệ thống tự động thông báo cho cơ quan có thẩm quyền. Bằng cách phân công trách nhiệm dựa trên bản chất của bất thường, AI đảm bảo rằng các phát hiện được giải quyết hiệu quả.

Việc tích hợp AI vào hoạt động kiểm toán hợp đồng mua sắm mang đến cơ hội thay đổi cho các SAI. Bằng cách tận dụng AI, các SAI không chỉ giải quyết những thách thức lâu dài như hạn chế về nguồn lực, lấy mẫu kiểm toán và phát hiện rủi ro bị trì hoãn mà còn cải thiện quy trình kiểm toán toàn diện, giúp tăng cường trách nhiệm giải trình và tính minh bạch.