Bàn cách đưa ESG từ chuẩn mực đến thực tiễn

Sự kiện nhằm thiết lập diễn đàn chuyên môn:

Kết nối lãnh đạo cơ quan quản lý nhà nước, các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia trong và ngoài nước, cùng giới học giả và cộng đồng doanh nghiệp sẽ đối thoại về các vấn đề cụ thể, trao đổi kinh nghiệm, và thảo luận về các giải pháp đổi mới trong lĩnh vực kế toán và tài chính xanh.

Tổng hợp sáng kiến: Đưa ra các khuyến nghị chính sách để chuẩn bị cho Diễn đàn Hội nghị chuyên môn 24 th AFA tại Hà Nội từ ngày 30 đến 31 tháng 10 năm 2025, với chủ đề: “Kế toán và Tài chính xanh - Định hình tương lai bền vững".

Lan tỏa thông điệp phát triển bền vững: Thúc đẩy kết nối khu vực ASEAN và quốc tế, khẳng định vai trò tích cực của Việt Nam trong tiến trình hội nhập khu vực và mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu.

Đồng thời nâng cao nhận thức trong cộng đồng doanh nghiệp và ngành nghề trong nước, giúp cộng đồng doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững bằng lộ trình minh bạch tài chính.

Tạp chí Kế toán và kiểm toán trân trọng tường thuật lại nội dung phiên Tọa đàm Kế toán - Tài chính xanh: Định hướng & giải pháp thích ứng (Phiên tọa đàm thứ nhất) tại Hội thảo ngày 28/8/2025.

Diễn giả tham gia:
* PGS.TS. Lưu Đức Tuyên, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giám sát kế toán - kiểm toán- Bộ Tài chính

* PGS.TS Vũ Hữu Đức, Nguyên Phó hiệu trưởng, phụ trách Trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh

* Ông Nguyễn Đức Nghĩa, Giám đốc chuyên môn Viện Kế toán công chứng Anh và xứ Wales

* Ông Bùi Nguyên Hoàng, Thành viên Tiểu ban Phát triển bền vững ACCA Việt Nam - Phó Tổng Giám đốc Chuỗi Cung Ứng NS BlueScope Steel Việt Nam

* Ông Tô Vĩ Hùng, FCCA, Giám đốc Tài chính Công ty Zarubezhneft Việt Nam

* MC điều phối chương trình: TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA

Trong những năm gần đây, thế giới đang đứng trước những biến động chưa từng có. Biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường, cùng với những bất ổn trong kinh tế và địa chính trị toàn cầu đang tạo ra những áp lực to lớn lên sự phát triển của từng quốc gia, từng doanh nghiệp.

Trong bối cảnh đó, khái niệm kế toán xanh và tài chính xanh không chỉ còn là một lựa chọn mang tính trách nhiệm xã hội, mà đã trở thành xu thế tất yếu, là chìa khóa để doanh nghiệp xây dựng lợi thế cạnh tranh, nâng cao uy tín, đồng thời góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết với cộng đồng quốc tế. Làn sóng toàn cầu hóa và chuyển đổi số mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức, buộc các doanh nghiệp phải thay đổi tư duy quản trị, trong đó đặc biệt quan trọng là tư duy về tài chính và kế toán.

Chuẩn hoá nguồn nhân lực, xác định mô hình kế toán xanh toàn cầu

TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA: Các chương trình đào tạo kế toán hiện nay đã tích hợp nội dung ESG và kế toán xanh đến mức độ nào?

PGS.TS Vũ Hữu Đức - Nguyên Phó hiệu trưởng, phụ trách Trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh: Hiện nay, Việt Nam có một chuyên ngành đào tạo về lĩnh vực này ở cấp bậc đại học và cấp độ thạc sỹ. Trong đó, Trường Đại học TPHCM (UEH) phong đào tạo chương trình ESG chuyên môn cao.

Cấp độ 2 là xét về môn học, trên thế giới và cả Việt Nam đều có các môn học tài chính ESG như tài chính xanh, kế toán xanh, quản trị xanh... Cấp độ này các trường đại học đang đưa vào đào tạo tương đối nhiều.

Cấp độ 3 là tích hợp vào các môn học khác như kế toán quản trị, phần liên quan đến kiểm toán, kế toán. Tuy nhiên việc tích hợp các môn học này đang ở mức trung.

Cuối cùng, cấp độ 4 là các khoá học như tổ chức kế toán đưa vào đào tạo nội bộ.

Như vậy, có thể đánh giá chung là các học sinh hầu hết đều biết ESG nhưng cụ thể chi tiết thì sẽ cần phải có thêm chương trình đào tạo.

TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA: Vậy thì, việc chuẩn bị nguồn nhân lực kế toán trong bối cảnh tài chính xanh cần chú trọng đến kiến thức gì? Nhà trường có hợp tác với doanh nghiệp hoặc tổ chức quốc tế nào để triển khai đào tạo ESG phục vụ cho việc áp dụng thực tiễn không?

PGS.TS Vũ Hữu Đức - Nguyên Phó hiệu trưởng, phụ trách Trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh: Sẽ có 3 loại năng lực cần thiết cho ESG. Thứ nhất, là năng lực chiến lược, đánh giá được cơ hội rủi ro trong ESG. Thứ hai là kiến thức tác nghiệp, kỹ thuật. Kiến thức thứ 3 là chuyên sâu. Ba kiến thức này hỗ trợ nhau để đưa ESG đi từ chuẩn mực đến thực tiễn.

Tại hội thảo lần này, các giảng viên và sinh viên có cơ hội trao đổi chuyên môn về kế toán và tài chính xanh với Hiệp hội chuyên nghiệp như VAA và các tổ chức quốc tế như Viện Kế Toán Công Chứng Singapore (ISCA); Viện Kế toán Công chứng Anh và xứ Wales (ICAEW) Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh quốc (ACCA). Hy vọng, trường đại học sẽ tiếp tục được hợp tác trong các chương trình liên quan.

TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA: Những nguyên tắc và mô hình kế toán xanh nào đang được áp dụng phổ biến tại các quốc gia phát triển?

Ông Nguyễn Đức Nghĩa - Giám đốc chuyên môn Viện Kế toán công chứng Anh và xứ Wales cho biết: Ở cấp độ quốc gia, mô hình phổ biến và có tầm ảnh hưởng lớn nhất là Hệ thống Kế toán Kinh tế - Môi trường (System of Environmental - Economic Accounting - SEEA) do Liên Hợp Quốc (LHQ) cùng các tổ chức quốc tế khác phát triển. SEEA là một khuôn khổ thống kê được quốc tế công nhận, có chức năng tích hợp dữ liệu kinh tế và môi trường để cung cấp một cái nhìn toàn diện và đa mục đích về mối quan hệ tương hỗ giữa nền kinh tế và môi trường.

Điểm đột phá của SEEA là tuân theo một cấu trúc kế toán tương tự như Hệ thống Tài khoản Quốc gia (System of National Accounts - SNA) - hệ thống dùng để tính toán các chỉ số kinh tế vĩ mô quen thuộc như GDP. Sự tương thích này cho phép các nhà hoạch định chính sách có thể so sánh và phân tích trực tiếp các chỉ số môi trường như mức độ suy giảm tài nguyên, lượng phát thải với các chỉ số kinh tế. Từ đó đưa ra các quyết định phát triển cân bằng và bền vững hơn.

Với góc độ doanh nghiệp, hệ thống kế toán tài chính theo IFRS là sự hướng tới cao nhất các báo cáo công cụ thông tin ra bên ngoài. Với kế toán nội bộ có mô hình quản trị dòng nguyên vật liệu đầu vào dưới dạng vật chất và tiền tệ và mô hình này giúp thay đổi tư duy về mặt quản trị. Kế toán Chi phí Dòng nguyên liệu (Material Flow Cost Accounting - MFCA) là một mô hình đặc biệt hiệu quả và đang ngày càng phổ biến, nhất là tại các quốc gia sản xuất công nghiệp như Nhật Bản và Đức.

Doanh nghiệp nhập cuộc để hưởng lợi thật sự từ ESG

TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA: Ở góc độ doanh nghiệp, các đơn vị đã trải nghiệm lợi ích gì cụ thể khi áp dụng kế toán, tài chính xanh; ví dụ như tăng uy tín thương hiệu hay hiệu quả vận hành hay tiếp cận vốn?

Ông Bùi Nguyên Hoàng - Thành viên Tiểu ban Phát triển bền vững ACCA Việt Nam - Phó Tổng Giám đốc Chuỗi Cung Ứng NS BlueScope Steel Việt Nam: Doanh nghiệp áp dụng kế toán và tài chính xanh sẽ hưởng nhiều lợi ích dựa trên nghiên cứu. Thực tế, có thể nhìn rõ lợi ích đó là nhận diện được rủi ro để giảm chi phí vận hành. Khi áp dụng kế toán tài chính xanh, chúng tôi nhận định được các rủi ro từ đó đưa ra giải pháp giảm chi phí đầu tư, giảm được chi phí vận hành, phát triển được giá trị nội tại của doanh nghiệp, tiếp cận được thị trường vốn ưu đãi. Khi giá trị nội tại tốt, làm cho thương hiệu phát triển hơn. Hành vi tiêu dùng của khách hàng thay đổi, tìm đến sản phẩm của chúng tôi nhiều hơn.

TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA: Doanh nghiệp dầu khí có lẽ cần quan tâm đến biến đổi khí hậu nhiều hơn khi tiến tới phát triển bền vững; xin ông hãy chia sẻ về mối tương quan giữa khí hậu và cơ hội phát triển của doanh nghiệp ngành này?

Ông Tô Vĩ Hùng, FCCA, Giám đốc Tài chính Công ty Zarubezhneft Việt Nam: Các doanh nghiệp không thể đứng ngoài cuộc chơi vì không thay đổi sẽ bị đào thải. Dầu khí là một ngành ảnh hưởng nhiều đến khí hậu, vì thế doanh nghiệp chắc chắn phải xem lại chiến lược của mình trong bối cảnh mới. Khi doanh nghiệp có chiến lược rõ ràng thì hoạt động về ESG không còn là chi phí nữa mà là đầu tư cho tương lai, là sự sống còn. Và khi đó, doanh nghiệp tiếp tục có rất nhiêu cơ hội phát triển.

Ví dụ, có doanh nghiệp phát triển mỏ dầu nhỏ, thu nhập nhiều khi không đảm bảo. Nếu doanh nghiệp đó đánh giá lại các nguồn lực, áp dụng quy trình phát triển mới thì sẽ được hưởng chính sách hỗ trợ vốn, được chính phủ hỗ trợ. Và trong quá trình khai thác, sản xuất thay vì phát khí thải ra môi trường, thì lại đưa vào mỏ làm cho dự án khác. Như vậy trong rủi ro sẽ có cơ hội, nhưng điều kiện bắt buộc là các doanh nghiệp phải có quyết tâm, nghiêm túc phân tích thị trường, nhanh nắm bắt cơ hội.

TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA: Ở góc độ kỹ thuật với ngành năng lượng, kế toán nên ghi nhận chi phí và lợi ích môi trường như thế nào khi doanh nghiệp chuyển đổi sang năng lượng tái tạo hoặc xe điện? Tiêu chí nào là cốt lõi trong báo cáo doanh nghiệp trong mục tiêu ESG?

Ông Nguyễn Đức Nghĩa, Giám đốc chuyên môn Viện Kế toán công chứng Anh và xứ Wales: Khi có chính sách chuyển sang carbon thấp cần kích hoạt bài toán của doanh nghiệp đó là ước tính dòng tiền. Mỗi cá nhân, hay doanh nghiệp mua xe xăng nhưng chi phí mua xe có cả chi phí carbon vào dòng tiền mua sắm tài sản, khi đó dòng tiền ra và dòng tiền vào bị ảnh hưởng. Khi kích hoạt mua tài sản, dòng tiền ra tăng lên với người dân mua xe cần bổ sung thêm chi phí như vậy. Ngoài ra có các khoản dự phòng mà hiện giờ chúng ta đang chuẩn mực, chưa rõ ràng. Như vậy việc chuyển đổi từ xăng sang xe điện chắc chăn ảnh hưởng đến báo cáo tài chính nếu áp dụng chuẩn mực vào báo cáo.

Liên quan tiêu chí nào là cốt lõi trong báo cáo doanh nghiệp trong mục tiêu ESG. Doanh nghiệp nên hướng tới ESG theo chuẩn mực của ISSB (IFRS S1, S2) vì nó cung cấp đường cơ sở toàn cầu, doanh nghiệp cần thuyết minh 4 trụ cột, đặc biệt là yếu tố quản trị của đơn vị tốt, đủ thì báo cáo sẽ minh bạch, nhà đầu tư tin tưởng.

Công cụ số hoá và chính sách làm bệ đỡ cho doanh nghiệp

TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA: Công nghệ là một lực kích để doanh nghiệp vững vàng trên lộ trình ESG. Vậy thì, doanh nghiệp sử dụng công cụ số hóa nào để hỗ trợ minh bạch hóa thông tin ESG và nâng cao hiệu quả quản lý?

Ông Bùi Nguyên Hoàng, Thành viên Tiểu ban Phát triển bền vững ACCA Việt Nam - Phó Tổng Giám đốc Chuỗi Cung Ứng NS BlueScope Steel Việt Nam: Công cụ số hoá đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy phát triển ESG với ba lý do:

Thứ nhất, công cụ số hoá giúp đánh giá khách quan về lộ trình phát triển bền vững một cách toàn diện.

Thứ hai, đơn giản hoá được thủ tục thu thập dữ liệu, từ đó tăng quản trị.

Thứ ba, tăng tính bảo mật thông tin.

Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể nghĩ rằng, đây chỉ là sân chơi của doanh nghiệp lớn?

Với góc độ cá nhân, chúng tôi đánh giá dựa theo mục tiêu cụ thể, ngành nghề có lộ trình phù hợp bao gồm cả môi trường, quản trị... Khi nhận biết được rủi ro liên quan tù đó sử dụng các công cụ phân tích để kế toán xanh, để triển Khai lộ trình lớn hơn, doanh nghiệp nhỏ không nên lo lắng, có thể học hỏi từ doanh nghiệp lớn, từ các hiệp hội, ngành nghề.

TS. Vũ Đức Chính - Phó Chủ tịch VAA: Trong lộ trình hướng đến báo cáo phát triển bền vững bắt buộc, Nhà nước có định hướng hỗ trợ kỹ thuật hoặc chính sách gì cho doanh nghiệp?

PGS.TS. Lưu Đức Tuyên, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giám sát kế toán - kiểm toán- Bộ Tài chính: Để hỗ trợ doanh nghiệp, cơ quan nhà nước xây dựng pháp lý ổn định, khi đó doanh nghiệp sẽ hướng tới những hoạch định của mình trong tương lai. Bộ Tài chính đang hoàn thiện hệ thống chuẩn mực của Việt Nam tương thích với chuẩn mực quốc tế và phù hợp với Việt Nam trong điều kiện hiện nay. Trong đó có xây dựng hệ thống chỉ tiêu phát triển bền vững.

Thứ 2, Bộ Tài chính hỗ trợ về đào tạo, nhận thức, phối hợp với các tổ chức nghề nghiệp, trường học trong quá trình đào tạo nhân sự của doanh nghiệp; đặc biệt lĩnh vực kế toán kiểm toán.

Thứ 3, theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý giám sát kế toán - kiểm toán- Bộ Tài chính, cần phát triển thị trường dịch vụ về kế toán và kiểm toán, phối hợp với các hiệp hội nghề nghiệp như VAA - đơn vị đủ tiêu chuẩn quốc tế có đủ năng lực để đào tạo kế toán viên, kiểm toán viên.

Chỉnh phủ cũng đang xây dựng cơ sở dữ liệu chung hạ tầng công nghệ thông tin để doanh nghiệp quản trị thông tin; thông qua chính sách tín dụng xanh, quỹ tín dụng xanh để doanh nghiệp quản trị tài chính.

Tạp chí còn tiếp tục tổng thuật Phiên tọa đàm 2: Mô hình kinh doanh bền vững - Giải pháp từ thực tiễn...