Khẳng định tư duy xanh trong thế giới cạnh tranh

Thông điệp về tài chính xanh rất rõ ràng trong bài phát biểu khai mạc Hội thảo của GS.TS Đoàn Xuân Tiên - Chủ tịch Liên đoàn kế toán Đông Nam Á (AFA), chủ tịch VAA: "Chúng ta đang sống trong một thời đại mà vấn đề bền vững và bảo vệ môi trường ngày càng trở nên cấp bách. Doanh nghiệp không chỉ phải đối mặt với áp lực cạnh tranh mà còn phải thực hiện trách nhiệm xã hội và môi trường. Việc áp dụng các phương pháp kế toán xanh và tài chính xanh không chỉ mang lại lợi ích cho doanh nghiệp mà còn góp phần bảo vệ hành tinh của chúng ta.

Do đó, Hội thảo được VAA tổ chức với những mục tiêu và ý nghĩa sâu sắc:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức: về tầm quan trọng của kế toán và tài chính xanh trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp và xã hội. Điều này không chỉ liên quan đến lợi ích kinh tế mà còn đến trách nhiệm môi trường và xã hội.

Thứ hai, chia sẻ kiến thức: Hội thảo sẽ là nơi quy tụ những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực kế toán, tài chính và phát triển bền vững. Qua các tham luận và tọa đàm, chúng ta sẽ cùng nhau chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và những mô hình thành công từ thực tiễn.

Thứ 3 là tạo ra các giải pháp thiết thực: Một trong những mục đích quan trọng nhất của hội thảo là tìm kiếm những giải pháp cụ thể và khả thi cho doanh nghiệp Việt Nam trong việc áp dụng kế toán và tài chính xanh. Chúng ta sẽ thảo luận về các chính sách hỗ trợ, những công cụ tài chính hiệu quả, và các tiêu chí đánh giá để doanh nghiệp có thể thực hiện chuyển đổi một cách hiệu quả.

Đặc biệt thúc đẩy hợp tác: Hội thảo cũng nhằm thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan, bao gồm cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức đào tạo và các hiệp hội. Sự hợp tác này sẽ giúp chúng ta xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ cho hoạt động kinh doanh bền vững".

Trong chương trình hội thảo, các diễn giả hàng đầu chia sẻ những xu hướng mới trong kế toán xanh, chính sách tài chính xanh và mô hình kinh doanh bền vững. Những thảo luận đã thu hút sự quan tâm của các đại biểu bởi từ đây cộng đồng sẽ cùng nhau mở ra những hướng đi mới, giúp doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu.

Theo TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng ngân hàng BIDV, thành viên hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ Quốc gia, có 5 lý do cần tăng trưởng xanh: Có mối quan hệ tương quan chặt chẽ giữa môi trường và sức khỏe (nhất là bối cảnh dịch bệnh gia tăng….); theo WB, Việt Nam thuộc 5 quốc gia chịu ảnh hưởng lớn bởi biến đổi khí hậu và thay đổi hệ sinh thái sinh học (tổn thất có thể lên đến 11% GDP vào năm 2100); hiệu quả kinh tế - xã hội cao hơn nhiều: cứ 1 triệu USD đầu tư vào năng lượng tái tạo giúp tăng thêm ít nhất 5 việc làm (so với đầu tư năng lượng hóa thạch); tăng năng lực cạnh tranh, hấp dẫn đối với nhà đầu tư nước ngoài; tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế và doanh nghiệp (theo Báo cáo tháng 5/2022 của ADB).

"Và cũng có 5 lĩnh vực ưu tiên là công nghiệp xanh, sạch và ứng dụng công nghệ cao; phát triển đô thị và phương thức vận tải bền vững (đô thị chiếm 78% tiêu thụ năng lượng và 60% khí phát thải nhà kính toàn cầu, theo UB Habitat); chuyển đổi năng lượng sạch; áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn (hiện tại, 62% khí thải nhà kính (GHG) là từ sản xuất, 38% từ phân phối và tiêu dùng;nhưng cấu trúc này đang thay đổi); gìn giữ đại dương sạch và hiệu quả (Việt Nam có 28 tỉnh, TP có kinh tế biển...). Lĩnh vực khác như xây dựng, công nghiệp", TS. Cấn Văn Lực nhận định.

Trong bài tham luận, ông Nguyễn Việt Long - Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam nhấn mạnh việc giám sát sẽ giúp doanh nghiệp xác định kế hoạch hành động và các sáng kiến cải tiến có đạt được các mục tiêu đã thiết lập hay không.

Phương pháp tiếp cận theo dõi tiến độ của kế hoạch hành động ESG: Xác định các chỉ số phù hợp – thước đo định lượng hoặc định tính về tiến độ thực hiện các mục tiêu đã đề ra; thu thập dữ liệu ESG liên quan và có ý nghĩa để giám sát tiến độ Xác định (hoặc định lượng) các vấn đề có thể xảy ra; dựa vào tiến độ hiện tại, thực hiện điều chỉnh kế hoạch hành động để giải quyết các vấn đề phát sinh.

Lưu ý rằng, dữ liệu đáng tin cậy rất quan trọng để chứng minh các tuyên bố về phát triển bền vững và giúp xác định (hoặc định lượng) bất kỳ vấn đề nào có thể xảy ra. Dữ liệu cho việc đánh giá hiệu quả có thể được thu thập thông qua quan sát trực quan, đo lường và thử nghiệm, bảng câu hỏi, khảo sát, phỏng vấn với nhân viên và các bên liên quan bên ngoài và rà soát tài liệu.

"Việc công bố thông tin minh bạch và thường xuyên là điều cần thiết để xây dựng lòng tin của các bên liên quan đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Thực hiện báo cáo và truyền thông về các mục tiêu và thành tựu đạt được của doanh nghiệp về kế hoạch hành động ESG có thể gia tăng các giá trị quan trọng cho các bên liên quan, đặc biệt với các bên cung cấp tài chính.

Cách để báo cáo tiến trình và các thành tựu ESG là hiện thực hóa kế hoạch hành động ESG của doanh nghiệp; liệt kê các mục tiêu và thành tựu đạt được tương ứng; giải trình nếu không đạt được các mục tiêu này, và công khai cách đạt được chúng trong tương lai; xác định các bên liên quan cả trong nội bộ và bên ngoài cần tiếp cận thông tin này; công bố các nỗ lực và/hoặc hiệu quả triển khai công tác ESG thông qua trang web của doanh nghiệp, xuất bản báo cáo phát triển bền vững hoặc sử dụng nền tảng số về công bố về phát triển bền vững", đại diện Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam nhấn mạnh.

Trong lộ trình tìm giải pháp, cần đánh giá những khó khăn thực tế tìm hiểu bài học từ quốc tế. Ông Nguyễn Đức Nghĩa, Giám đốc chuyên môn Viện Kế toán công chứng Anh và xứ Wales cho rằng:"Thu thập dữ liệu ESG được xem là một trong những thách thức lớn nhất và mang tính kỹ thuật cao. Dữ liệu ESG, đặc biệt là các chỉ số về môi trường (như phát thải khí nhà kính Scope 3) và xã hội (như tác động đến cộng đồng), thường rất khó định lượng và nằm rải rác ở nhiều phòng ban khác nhau (như nhân sự, sản xuất, môi trường, mua hàng…). Việc tích hợp các dòng dữ liệu phi tài chính này vào hệ thống kế toán tài chính truyền thống là một thách thức lớn cả về mặt kỹ thuật lẫn quy trình. Nó đòi hỏi phải thiết kế lại hệ thống tài khoản, xây dựng các quy trình thu thập dữ liệu và hệ thống kiểm soát nội bộ mới. Để hỗ trợ quá trình này và năng cao chất lượng trình bày thông tin trên báo cáo tài chính, IASB đã công bố các tài liệu giáo dục và các ví dụ minh họa về tác động của các vấn đề liên quan đến môi trường tới báo cáo tài chính được lập theo IFRS.

Chất lượng và độ tin cậy của dữ liệu cũng là một thách thức lớn. Việc thiếu các tiêu chuẩn trong phương pháp đo lường và thu thập dẫn đến việc dữ liệu không nhất quán và khó so sánh được. Để giải quyết vấn đề này, việc có một bên thứ ba độc lập thực hiện kiểm toán hoặc xác minh báo cáo ESG là cực kỳ quan trọng. Tuy nhiên, tại Việt Nam, mức độ áp dụng thực hành này còn rất thấp. Điều này làm giảm sút nghiêm trọng độ tin cậy của báo cáo ESG trong mắt các nhà đầu tư và các bên liên quan".

Theo ông Nghĩa, sự ra đời của IFRS S1 và IFRS S2 vào tháng 6 năm 2023 là một cột mốc quan trọng, nhằm tạo ra một đường cơ sở toàn cầu cho các công bố thông tin tài chính liên quan đến tính bền vững, giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt hơn.

IFRS S1 và IFRS S2 đều được xây dựng dựa trên bốn trụ cột, được kế thừa từ TCFD. Cấu trúc này yêu cầu doanh nghiệp phải công bố thông tin về:

- Quản trị: Các quy trình, cơ cấu kiểm soát và thủ tục mà doanh nghiệp sử dụng để giám sát và quản lý các rủi ro và cơ hội liên quan đến tính bền vững. Ai là người chịu trách nhiệm ở cấp cao nhất (Hội đồng quản trị hay các ủy ban)? Vai trò của Ban điều hành là gì? Hội đồng Quản trị và Ban điều hành giám sát các vấn đề bền vững như thế nào?...

- Chiến lược: Cách tiếp cận của doanh nghiệp để quản lý các rủi ro và cơ hội bền vững. Các rủi ro và cơ hội trọng yếu là gì? Chúng ảnh hưởng đến mô hình kinh doanh, chuỗi giá trị và chiến lược tài chính của doanh nghiệp ra sao? Doanh nghiệp đã xây dựng kế hoạch chuyển đổi chưa? Chiến lược của doanh nghiệp có đủ khả năng chống chịu trước các kịch bản môi trường khác nhau không?... 

- Quản lý rủi ro: Các quy trình mà doanh nghiệp sử dụng để xác định, đánh giá, ưu tiên và theo dõi các rủi ro và cơ hội bền vững. Các quy trình này có được tích hợp vào hệ thống quản lý rủi ro chung của toàn doanh nghiệp hay không? Doanh nghiệp sử dụng những thông số và phương pháp nào để đánh giá rủi ro?...

- Số liệu & Mục tiêu: Hiệu suất thực tế của doanh nghiệp liên quan đến các rủi ro và cơ hội bền vững. Doanh nghiệp sử dụng những chỉ số nào để đo lường và quản lý tính bền vững? Doanh nghiệp đã đặt ra những mục tiêu nào và tiến độ đạt được các mục tiêu đó ra sao?... 

Ngoài ra, một yêu cầu quan trọng khác là doanh nghiệp phải trình bày thông tin theo cách giúp người đọc hiểu được mối liên hệ giữa các yếu tố. Điều này bao gồm sự kết nối giữa các rủi ro và cơ hội ESG khác nhau và quan trọng hơn là sự kết nối giữa các thông tin trong báo cáo bền vững và các thông tin trong báo cáo tài chính. Ví dụ, doanh nghiệp phải giải thích các giả định liên quan đến khí hậu được sử dụng trong báo cáo bền vững có liên quan như thế nào đến các ước tính và giả định được sử dụng để lập báo cáo tài chính.

TS.Mai Văn Tân - Phó Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước khu vực XII khẳng định, kế toán xanh là phương pháp kế toán tích hợp các yếu tố môi trường và xã hội vào quy trình quản lý tài chính của doanh nghiệp, giúp theo dõi chi phí môi trường và hỗ trợ ra quyết định bền vững. Tài chính xanh là việc huy động và phân bổ vốn cho các dự án và hoạt động có tác động tích cực đến môi trường và xã hội, hướng đến sự phát triển bền vững. Cả hai đều là các công cụ quan trọng thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững trong nền kinh tế.

Kế toán và tài chính xanh đóng vai trò là động lực kép, có tính chất nền tảng và không thể thiếu trong việc thúc đẩy phát triển bền vững tại Việt Nam và trên toàn khu vực ASEAN.

Tại Việt Nam, đây là công cụ cốt lõi để hiện thực hóa các cam kết của Chính phủ, như: Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Thông tin về kế toán chính là "ngôn ngữ" để chuyển hóa các mục tiêu chính sách thành những dự án đầu tư minh bạch, khả thi, có khả năng thu hút các dòng vốn khổng lồ cần thiết cho quá trình tái cấu trúc nền kinh tế.

Ở cấp độ khu vực, Phân loại Xanh ASEAN đang tạo ra một "ngôn ngữ chung", một khuôn khổ hài hòa giúp thu hút vốn đầu tư quốc tế vào khu vực một cách hiệu quả, đồng thời ngăn chặn rủi ro "tẩy xanh". Cách tiếp cận đa tầng, linh hoạt của Phân loại Xanh ASEAN, đặc biệt là việc công nhận tài chính chuyển đổi, cho thấy sự tự chủ chiến lược và phù hợp với thực tiễn phát triển đa dạng của các nước thành viên, giúp toàn khối ASEAN cùng nhau tiến lên một cách công bằng và bền vững.

"Với vai trò là nước chủ nhà của Hội nghị AFA 24, tôi kỳ vọng Việt Nam sẽ tận dụng cơ hội này để thể hiện vai trò dẫn dắt và tạo ra những tác động thực chất. Kỳ vọng của tôi không chỉ dừng lại ở một hội nghị thành công về mặt tổ chức, mà là việc chúng ta sẽ thúc đẩy được các sáng kiến cụ thể.

Thứ nhất, đó là một tuyên bố chung hoặc một lộ trình hành động khu vực về việc hài hòa và áp dụng các chuẩn mực báo cáo bền vững quốc tế.

Thứ hai, tôi kỳ vọng sẽ có một sáng kiến khu vực về xây dựng năng lực, do Việt Nam đề xuất hoặc đồng dẫn dắt, nhằm đào tạo và phát triển nguồn nhân lực kế toán, kiểm toán chất lượng cao cho lĩnh vực này.

Bằng cách định hình chương trình nghị sự và thúc đẩy các hành động tập thể, Việt Nam sẽ khẳng định được vị thế là một trung tâm tài chính - kế toán năng động, có trách nhiệm và đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững chung của toàn khối ASEAN", Phó Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước khu vực XII nhận định.

Tại hội thảo còn có hai phiên tọa đàm, các chuyên gia trao đổi sâu hơn về các giải pháp thích ứng, từ cơ quan quản lý đến các doanh nghiệp và tổ chức đào tạo. Những ý kiến quý báu từ các chuyên gia sẽ giúp chúng ta có cái nhìn đa chiều và sâu sắc hơn về thực trạng và tương lai của kế toán và tài chính xanh tại Việt Nam.

Sau đây là một số hình ảnh các phiên:

Những thông tin về kế toán xanh và những sáng kiến, Tạp chí sẽ tiếp tục cập nhật ở những bài tiếp theo...