Cơ cấu mới Bộ Tài chính: Rõ chức năng nhiệm vụ để đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại

 Tái cấu trúc toàn diện để thích ứng thời kỳ mới

Ngày 30/6/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 166/2025/NĐ-CP, sửa đổi Nghị định số 29/2025/NĐ-CP ngày 24/2/2025 về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tài chính. Đây là bước đi quan trọng, thể hiện tinh thần đổi mới bộ máy hành chính nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài chính – ngân sách quốc gia.

Điểm nhấn lớn nhất của nghị định lần này là việc điều chỉnh lại cơ cấu tổ chức của Bộ Tài chính. Theo đó, Bộ Tài chính hiện có 34 đơn vị gồm các vụ, cục, viện, trường, đơn vị sự nghiệp công lập và đơn vị đặc thù. Cụ thể: Từ khoản 1 đến khoản 29 là các tổ chức hành chính, giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tài chính. Từ khoản 30 đến 33 là các đơn vị sự nghiệp công lập. Khoản 34 là đơn vị đặc thù.

Điểm mới nổi bật là sự phân định rõ ràng hơn giữa các đơn vị chức năng và đơn vị sự nghiệp. Cùng với việc sắp xếp lại tổ chức, Nghị định 166 cũng bổ sung và điều chỉnh các nhiệm vụ cụ thể của một số đơn vị thuộc Bộ Tài chính.

Một trong những sửa đổi đáng chú ý là điểm d khoản 12 Điều 2, về nhiệm vụ của Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại, được bổ sung rõ ràng:

"Công bố danh mục hàng hóa, dịch vụ áp dụng mua sắm tập trung cấp quốc gia theo thẩm quyền."

Đáng chú ý hơn cả là việc bổ sung nhiệm vụ cho Cục Quản lý, giám sát kế toán, kiểm toán (điểm d khoản 17 Điều 2). Theo đó, đơn vị này có trách nhiệm: "Quản lý, giám sát, thanh tra, kiểm tra hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán; quản lý các hoạt động dịch vụ chứng khoán và thị trường chứng khoán theo quy định của pháp luật."

Ngoài ra, một nội dung kỹ thuật nhưng có ý nghĩa thực tiễn cao là sửa đổi cụm từ "cấp huyện" thành "cấp xã" tại điểm b khoản 23 Điều 2, nhằm thống nhất thuật ngữ hành chính trong tổ chức bộ máy.

Phân cấp tổ chức rõ ràng

Một điểm đáng chú ý trong cơ cấu tổ chức mới của Bộ Tài chính là cách sắp xếp cấp tổ chức và hoạt động của các cục chuyên ngành.

Theo đó, Cục Thuế, Cục Thống kê, Bảo hiểm xã hội Việt Nam tổ chức và hoạt động theo 3 cấp: cấp trung ương, cấp tỉnh (bao gồm các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương) và cấp cơ sở (quản lý quận, huyện, thị xã…).

Cục Hải quan tổ chức theo mô hình 3 cấp gồm: Cấp trung ương; Cấp tỉnh (20 Cục Hải quan khu vực); Cấp cửa khẩu hoặc ngoài cửa khẩu

Kho bạc Nhà nước và Cục Dự trữ Nhà nước cũng tổ chức theo mô hình 2 cấp:

Cấp Trung ương; Cấp Khu vực hoặc cấp tỉnh (20 Kho bạc khu vực và 15 Cục Dự trữ khu vực)

Đây là sự phân cấp rõ ràng, đẩy nhanh tốc độ xử lý thủ tục hành chính, đồng thời tạo điều kiện để từng đơn vị hoạt động hiệu quả hơn, sát thực tế địa phương.

Các đơn vị có con dấu hình Quốc huy là: Cục Thuế; Cục Hải quan; Cục Dự trữ Nhà nước; Cục Thống kê; Kho bạc Nhà nước; Ủy ban Chứng khoán Nhà nước; Bảo hiểm xã hội Việt Nam

Các vụ, viện được cơ cấu lại phù hợp chức năng, tránh chồng chéo

Nghị định 166 cũng nêu cụ thể số lượng phòng ban trong từng vụ, phù hợp với tính chất công việc và yêu cầu quản lý mới. Ví dụ: Vụ Ngân sách Nhà nước: có 6 phòng; Vụ Phát triển hạ tầng: có 3 phòng; Vụ Tài chính – Kinh tế ngành: có 4 phòng; Vụ Kinh tế địa phương và lãnh thổ: có 4 phòng; Vụ Các định chế tài chính: có 4 phòng; Vụ Pháp chế: có 5 phòng; Vụ Tổ chức cán bộ: có 6 phòng.

Một điểm quan trọng trong Nghị định lần này là thẩm quyền chủ động của Bộ trưởng Bộ Tài chính được: Quyết định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các đơn vị thuộc Bộ; Quyết định số lượng các đơn vị thuộc Thuế, Hải quan, Thống kê, Dự trữ…; Trình Thủ tướng Chính phủ danh sách các đơn vị sự nghiệp công lập khác thuộc bộ.

Điều 2 của Nghị định quy định rõ về điều khoản chuyển tiếp, trong đó yêu cầu Bộ trưởng Bộ Tài chính tổ chức, sắp xếp các đơn vị đang chờ kiện toàn như Trường Bồi dưỡng cán bộ Kinh tế - Tài chính, Cục Thuế tỉnh, Bảo hiểm xã hội tỉnh, Thống kê cấp tỉnh… Tất cả phải hoàn thành kiện toàn và chính thức hoạt động trong 3 tháng kể từ ngày nghị định có hiệu lực thi hành.

 Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng có trách nhiệm đề xuất việc sáp nhập hoặc tổ chức lại Học viện Chính sách và Phát triển, đưa vào danh sách các đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ.